ΣΕ ΡΥΘΜΟΥΣ.... ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΟΥΣ

ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

Η μουσική στην αφρικάνικη ήπειρο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής ζωής ως κομμάτι θρησκευτικών τελετών, εορτασμών και κοινωνικών ιεροτελεστιών. Είναι στενά συνδεδεμένη με τα πιο σημαντικά γεγονότα της καθημερινότητας των ανθρώπων. Τα τραγούδια χρησιμοποιούνται για τα σημαντικά γεγονότα στη ζωή του ανθρώπου (γέννηση, ενηλικίωση, γάμος, και θάνατος). Χρησιμοποιούνται επίσης, για την ίαση των ασθενών, το κάλεσμα της βροχής και στο χορό που γίνεται για θρησκευτικούς σκοπούς. Πολλοί Αφρικανοί πιστεύουν ότι η μουσική λειτουργεί ως σύνδεσμος με τον κόσμο των «πνευμάτων». Ο καθένας παίζει ενεργό ρόλο στη μουσική ζωή της κοινότητας παίζοντας μουσική, τραγουδώντας ή χορεύοντας. Οι μουσικοί δε θεωρούνται ξεχωριστή κοινωνική τάξη. Οι ταλαντούχοι όμως μουσικοί μπορούν να γίνουν ημιεπαγγελματίες, αν τους προτείνει η κοινότητά τους. Σε μερικές περιοχές υπάρχουν περιπλανώμενοι μουσικοί (griot) ενταγμένοι σε μικρούς θιάσους. Η μουσική ποικίλει στην Αφρική. Οι φυλές που ζουν στις ερήμους της Νότιας Αφρικής έχουν πολύ απλά στη δομή τους τραγούδια. Οι άνθρωποι στην κοιλάδα του ποταμού Κονγκό έχουν πιο πολύπλοκα τραγούδια και ενόργανη μουσική. Στην ανατολική Αφρική εξειδικεύονται στη μουσική που παίζεται με ξυλόφωνα. Στις φυλές της δυτικής Αφρικής παρατηρείται υψηλή δεξιοτεχνία στο παίξιμο των τυμπάνων. Μουσικά όργανα Από τον 14ο αι. ήδη υπάρχουν αναφορές σε μουσικά όργανα στην κεντρική και νότια Αφρική. Χορδόφωνα Υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες χορδοφώνων: • Τα τύπου τσίτερ (με δοξάρι, ραβδόσχημα, τσίτερ-σανίδα, τσίτερ-σχεδία) • Τα τύπου λαούτου (νυκτά και με δοξάρι) • Τα τύπου λύρας και • Τα τύπου άρπας (τοξωτής). Αερόφωνα Στα αερόφωνα διακρίνονται πέντε οικογένειες: • Αυλοί (καλαμένιοι, ή από κέρατο αντιλόπης, απλοί ή αυλοί του Πάνα) • Πλαγίαυλοι • Αυλοί με μονό ή διπλό γλωσσίδι • Σάλπιγγες ή κέρατα • Κέρατα που τραγουδούν Ιδιόφωνα Τα ιδιόφωνα παράγουν ήχους τονικούς ή μη. Τα πιο σημαντικά είναι τρία: • Το ξυλόφωνο • Το μπίρα (mbira) ή σάντσα (sanza) ή «πιάνο του αντίχειρα» • Και το τύμπανο με σχισμή (slit drum) Ξυλόφωνο Μεμβρανόφωνα Μεμβρανόφωνα θεωρούνται τα όργανα που έχουν μια μεμβράνη που πάλλεται και παράγει τους ήχους. Στην Αφρική συναντάται μια πολύ μεγάλη ποικιλία, όμως ξεχωρίζουν:  • Τα τύμπανα τριβής (friction drum) όπου ο εκτελεστής έχοντας αλείψει τα χέρια του με ρητίνη ή κερί, τρίβει ένα λεπτό ξύλο που είναι στερεωμένο στο κέντρο της μεμβράνης). • Το τύμπανο που μιλά (talking drum) συναντάται κυρίως στη δυτική Αφρική, σε φυλές με τονική γλώσσα. Ο εκτελεστής τεντώνει ή χαλαρώνει τα σχοινιά που στερεώνουν τις μεμβράνες του τυμπάνου). Τύμπανο τριβής Τύμπανο που μιλά Μουσικοί της φυλής Γιορούμπα Πυγμαίοι μουσικοί  μερικά παράξενα . . . αφρικάνικα όργανα ! Τύμπανο με σχισμή (slit drum) Ένα δέντρο ή ένα συμπαγές κομμάτι ξύλου «σκάβεται» για να αφήσει ένα μεγάλου μήκους άνοιγμα στην πάνω πλευρά. Οι άκρες αυτής της σχισμής είναι άνισου πάχους και παράγουν δύο ήχους διαφορετικού τονικού ύψους. Μερικές φορές τοποθετείται κερί στο εσωτερικό της μιας πλευράς για να αλλάξει το τονικό ύψος. Μουσικό τόξο Κάποιες φυλές χρησιμοποιούν το μουσικό τόξο, στις τελετές του κυνηγιού τους. Το όργανο αποτελείται από ένα έντονα τοξωτό κλαδί και μια χορδή από ένα είδος αναρριχητικού φυτού. Η χορδή τεντώνεται στις δύο άκρες του κλαδιού και κρατιέται μπροστά από το μισάνοιχτο στόμα του εκτελεστή. Καθώς τη χτυπά με ένα λεπτό κλαδί, η χορδή παραγάγει ένα σχετικά αδύναμο ήχο. Για να παράγει μια άλλη νότα, ο εκτελεστής αγγίζει τη χορδή με τη γλώσσα. Μπίρα (mbira) ή σάντσα (sanza) Αποτελείται από μια σειρά ευέλικτες μεταλλικές ή καλαμένιες λάμες διαφορετικού μεγέθους, τοποθετημένες σε ένα ξύλινο δίσκο ή σε ένα τραπεζοειδές ηχείο. Ο εκτελεστής κρατάει το όργανο με τα δύο χέρια και χρησιμοποιεί τους αντίχειρες για να χτυπάει τις ελεύθερες άκρες των λαμών. Μίρλιτον (mirliton) ή καζού (kazoo) Κατασκευάζεται συνήθως από κούφιες κολοκύθες. Η τρύπα στην οποία βάζει τα χείλη του ο εκτελεστής είναι συνήθως πλάγια και στο μικρότερο άκρο της τοποθετείται μια μεμβράνη (μερικές φορές από ιστό αράχνης). Ο εκτελεστής τραγουδά μέσα στο όργανο και η μεμβράνη παράγει έναν ήχο σα βόμβο, και έτσι δίνεται στη φωνή χροιά οργάνου. Τύμπανο με σχισμή (Slit drum) Μουσικό τόξο Μπίρα (mbira) Μίρλιτον (mirliton)